عضو هیات علمی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی با اشاره به خسارت ۱۵ تا ۳۰ میلیارد دلاری بیماری های ویروسی و شبه ویروسی گیاهان تاکید کرد: خطر طغیان های محلی و اپیدمی های جهانی پاتوژن های گیاهی از منظر امنیت غذایی و احتمال قحطی، کمتر از ویروس کووید 19 نیست. 

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی، دکتر احسان شکری، استادیار پژوهشی بخش تحقیقات نانوتکنولوژی پژوهشگاه که در نشست علمی این هفته پژوهشگاه پیرامون ویروس‌های گیاهی و روشمندی تشخیص آنها سخن می‌گفت ضمن اشاره به تاریخچه ویروس شناسی گیاهی به تفاوت های عوامل بیمارگر ویروسی، ویروئیدی، ستلایت و پریون ها و نیز سازمان‌بندی ژنومی ویروس ها، نحوه بیان ژن، چرخه انتقال و بیماری زایی آنها در گیاهان پرداخت.

وی خاطر نشان کرد: تنوع بیمارگرهای ویروسی و ویروئیدی در گیاهان بسیار بالاست به طوری که تاکنون بیش از ۹۰۰ ویروس گیاهی به طور رسمی مورد شناسایی و توصیف قرار گرفته اند. از آنجا که بیشتر بیمارگرهای ویروسی گیاهی، ماهیت ژنومی RNA دارند، نرخ موتاسیون و تحولات تکاملی در آنها بالاست و البته بسیاری از انواع ویروس ها و ویروئیدها هم وجود دارند که برای بشر کاملا ناشناخته باقی مانده اند.

 شکری با پیش‌بینی این که طی چند دهه آینده با ورود فناوری‌های نسل جدید تعیین توالی در حوزه تشخیص ویروس های گیاهی و اتخاذ رویکردهای متاژنومیک و متاترانسکریپتومیک در مطالعات، شناخت بهتر و کاملتری در خصوص این ویروس‌ها حاصل شود تصریح کرد: برای کنترل عوامل ویروسی و کاهش خسارت ناشی از آنها، داشتن اطلاعات کافی درباره ماهیت ژنومی، تنوع سویه ها، دامنه میزبانی، رفتار ناقل ها و روش های انتقال آنها ضروری است. 

عضو هیات علمی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی افزود: نشانه های بروز بیماری های ویروسی در گیاهان، پیچیده و تحت تاثیر عوامل مختلف است. همچنین از آنجا که بسیاری از ویروس ها روی میزبان های مختلف، دوره نهفتگی داشته و بدون علامت هستند، تشخیص زودهنگام -قبل از انتشار گسترده - ویروس در مزارع و باغات اهمیت فوق العاده ای دارد. 

 شکری خاطرنشان کرد: متاسفانه اکثر روش ها و ابزارهای تشخیص فعلی در این حوزه علی رغم اینکه در زمان خود تحول آفرین بوده اند و باعث پیشرفت های انکار ناپذیری شده اند قادر نیستند گیاهان آلوده را در فازهای اولیه بیماری شناسایی کنند فلذا فرصت پیشگیری و اقدام موثر از متخصصان گیاه پزشکی و تولیدکنندگان سلب می شود. 

شکری در ادامه ضمن معرفی روش‌های مختلف شناسایی ویروس های گیاهی از گذشته تاکنون تاکید کرد: آینده تشخیص سریع در حوزه ویروس شناسی، حول محور فناوری های نسل جدید سکوئنسینگ، نانوزیست حسگرهای کریسپر پایه، بیوسنسورهای پلاسمونی والکتروشیمیایی، سنسورهای پوشیدنی و روش‌های تکثیر ایزوترمال خواهد بود.

 به گفته وی، علاوه بر این تکنیک ها، برخی از روش‌های شناسایی غیرمستقیم بیماری های گیاهی در مقیاس هکتار مثل تصویر برداری فراطیفی، اینترنت اشیاء و سنجش از دور نیز به سرعت در حال توسعه هستند که در آینده کمک شایانی به مطالعات اپیدیمیولوژی و کنترل ویروس ها در سطح جهانی خواهند کرد.

عضو هیات علمی بخش تحقیقات نانو پژوهشگاه در پایان سخنرانی خود به ارائه نتایج یکی از تحقیقاتش در زمینه تشخیص زودهنگام ویروس تریستزای مرکبات به روش ایمنی سنجی با استفاده از تکنیک انیزوتروپی فلورسنس پرداخت. 

شکری گفت: در این مطالعه ابتدا یکی از پروتئین های پوششی ویروس تریستزا در میزبان باکتری تولید و خالص سازی شد؛ سپس با سنتز نانوخوشه های فلورسنت مس در قالب این پروتئین، خاصیت فلورسانس و نشر پایدار در محدوده های طول موج  قرمز به آن افزوده شد. در نهایت با استفاده از آنتی بادی های تجاری و تابش نور تحریکی پلاریزه، ویروس شناسایی شد. 

وی در پایان با بیان این که نتایج این مطالعه در مجله Sensors and Actuators B: Chemical با ضریب تاثیر 7.3 منتشر شده، تصریح کرد: از مزیت‌های این روش نسبت به الایزا، حساسیت بیشتر، سرعت بالا، سادگی اجرا و قیمت پایین آن است.